Sinds 1 maart 2023 is Martijn van Dam voorzitter van Van Gogh NP. Hij heeft het stokje overgenomen van Paul Rüpp. We vroegen hem naar zijn drijfveren en zijn visie op de toekomst van het Van Gogh NP. Lees hier zijn verhaal.
Ik ben geboren in Zoetermeer en woon in het midden van het land, maar ik voel me toch Brabander. Waarschijnlijk omdat mijn moeder en haar familie door en door Eindhovens zijn en ik zelf vanaf mijn twaalfde in Eindhoven ben opgegroeid. Ik heb ook aan de TU Eindhoven gestudeerd. Hoewel ik als één van de eerste studenten klaargestoomd was voor een toekomst in de digitale wereld, bracht mijn idealisme me al jong naar politiek Den Haag.
Toen ik 25 jaar werd, was ik net Kamerlid geworden. Mijn laatste twee jaar in Den Haag was ik als Staatssecretaris van Economische Zaken verantwoordelijk voor landbouw en natuur. Eén van mijn belangrijkste ambities was om die twee dichter bij elkaar te brengen. De natuurwereld zat wat in het defensief na de jaren Bleker. Hoe kun je de natuur beschermen tegen de krachten die natuur ondergeschikt maakten aan samenleving, economie en landbouw? Mijn overtuiging was dat je de natuur alleen echt weerbaar maakt in een dichtbevolkt land als Nederland, als je naast intrinsieke waarde ook extrinsieke waarde weet te genereren. Oftewel: als de natuur niet alleen waarde heeft van zichzelf maar ook waarde heeft voor de samenleving en de economie. Dan bundel je de krachten. Dat was het uitgangspunt van het nieuwe Nationale Parkenbeleid.
Door de verkiezing van het Mooiste Natuurgebied van Nederland te organiseren, hebben we getracht die beweging te versnellen. Met onder andere het Van Gogh Nationaal Park in wording als één van de parels van dat traject. Ik was toen al onder de indruk. Dus toen ik gevraagd werd of ik wilde helpen het nu echt waar te maken, was ik meteen geïnteresseerd. Ik ben weliswaar druk met mijn reguliere werk, maar ik doe daarnaast graag wat extra’s om ook op andere terreinen een bijdrage te kunnen leveren. En wat is nou mooier dan bijdragen aan prachtige natuur en een duurzame toekomst voor de landbouw in mijn geliefde Brabantse land?!
Het is natuurlijk uniek dat Nederlands meest baanbrekende kunstenaar zoveel voetstappen in Brabant heeft liggen. In zijn Brabantse tijd was hij een schilder die vooral het rauwe Brabantse boerenleven wilde vastleggen in combinatie met de pracht van het Brabantse landschap. Dat maakt het Van Gogh Nationaal Park tot een uniek project waarin natuur, geschiedenis, cultuur, landschap en landbouw bij elkaar komen. En dat biedt kansen.
Waar zie je de grootste kansen voor Van Gogh Nationaal Park? En waar liggen de belangrijkste uitdagingen? Waar ga je als voorzitter de komende tijd vooral mee aan de slag?
We moeten ons realiseren dat de status van een Nationaal Park een middel is, niet een doel. Het is een middel om je te kunnen afficheren. Het helpt om een gezamenlijke beweging richting te geven, maar het biedt ook kansen om die affichering te benutten om bezoekers te trekken of merken te bouwen die profiteren van de aanwezigheid van een Nationaal Park. Denk aan voedselproducten die zijn geproduceerd op een manier die past bij de natuurlijke omgeving. De belangrijkste kans is daarom het creëren van een totaalbeleving: landschap en natuur die hand in hand gaan met bedrijvigheid die profiteert van het label Nationaal Park. Dat kan gaan om toeristische voorzieningen, recreatie, horeca, beleving van cultuur en geschiedenis en dus ook om landbouw en voedselproductie. Dit kan de transitie ondersteunen van de landbouw en het landelijk gebied in Brabant van zeer intensief naar meer extensief. Daarmee kunnen boeren die verder willen perspectief houden op een gezond verdienmodel.
De belangrijkste uitdaging is dat dit samenwerking in gelijke richting vergt op grote schaal. De provincie en gemeenten moeten deze ontwikkelingen actief ondersteunen, waterschappen en natuurorganisaties moeten bijdragen aan de versterking van natuur én natuurbeleving. Bovendien zijn er investeerders nodig die kansen willen benutten in horeca, toerisme, recreatie, voedselproductie. Het regionale bedrijfsleven ondersteunt dat soort ontwikkelingen en het vestigingsklimaat. We moeten samen optrekken met de landbouwsector die voor grote uitdagingen en veranderingen staat. De kansen die ontstaan door deze ontwikkelingen moeten in die sector ook kunnen worden vertaald naar het individuele bedrijfsniveau. Dat is geen eenvoudige opgave.
Als voorzitter zal ik me vooral richten op die gezamenlijkheid: het lukt alleen als we ons allemaal samen eigenaar voelen van deze ontwikkeling en die tot een succes willen maken. Iets meer samenwerking met het bedrijfsleven is daarvoor een must. Daarom hoop ik dat we er samen in zullen slagen het enthousiasme daar ook verder aan te wakkeren.
De beweging Van Gogh NP telt inmiddels bijna 70 partners, en wordt gekenmerkt door een grote diversiteit: overheden, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven. Wat valt je op?
Er is een hele grote betrokkenheid en dat is ook nodig. Ik vind dat het zwaartepunt nog wel sterk bij de publieke, maatschappelijke organisaties ligt, terwijl ik denk dat het bedrijfsleven een gelijkwaardige rol moet hebben om deze beweging tot een succes te maken. De landbouw doet gelukkig al mee via ZLTO en dat is essentieel. Maar ik zou ook wel wat meer grote bedrijven, ondernemersnetwerken en investeerders willen betrekken.
Met zo’n groot netwerk heb je altijd koplopers en achterblijvers. Dit wordt echt een succes als iedereen in dezelfde mate overtuigd is en in zijn eigen omgeving of gemeente stappen zet die bijdragen aan het grotere doel en al die ontwikkelingen ook aan elkaar verbindt. We proberen via de regiegroep al die lijntjes met elkaar te blijven verbinden, maar uiteindelijk zijn wij niet de top van de piramide, maar juist de zandlaag onder alle initiatieven die samen Van Gogh NP maken.
En hoe zie je de kennismaking met dit netwerk?
Op 25 mei is Atelier Van Gogh dan hoop ik alle samenwerkingspartners te ontmoeten en ook potentiële nieuwe partners. Het belooft een mooie bijeenkomst te worden.
Wat moet Van Gogh NP volgens jou graag wel en vooral niet worden? Wat zijn aandachtspunten? Welke do’s and don’ts wil je meegeven?
De kracht van Van Gogh NP is dat de natuur een vliegwiel is voor een bredere ontwikkeling. Dus het moet die breedte houden. Dat is spannend omdat het ook complex is, maar we moeten het in die breedte blijven ontwikkelen en niet terugvallen op de “harde” natuur.
Het is geslaagd als het over 10 a 15 jaar een dragende kracht is geworden voor de transitie van het Brabantse platteland naar een platteland waar beleving van natuur en landschap hand in hand gaat met een duurzame landbouw en gezonde economische modellen. Dan draagt Van Gogh NP ook bij aan het vestigingsklimaat rond de steden. Innovatieve, creatieve mensen in de steden willen meestal ook graag kunnen genieten van de rust en pracht van natuur en buitengebied.
