In gesprek met gemeente Tilburg
In gesprek met Mario Jacobs, wethouder gemeente Tilburg. Mario zit namens de steden van BrabantStad in de stuurgroep Van Gogh NP.
U bent namens gemeenten (stad of plattelandsgemeente) partner in de ontwikkeling van het Van Gogh NP. Wat is volgens u de belangrijkste meerwaarde van deze ontwikkeling voor Brabant in het algemeen en specifiek voor de gemeenten en haar bewoners?
Tilburg is vanaf het allereerste idee zeer nauw betrokken. Vertrouwen en besef dat een Van Gogh Nationaal Park het juiste strategische niveau is om onze stad en ons landschap aantrekkelijker en sterker te maken. Door uiteindelijk méér groen en water in en om de stad te maken voor onze bewoners, bezoekers en ondernemers. En waardoor we een gezondere omgeving krijgen en ons vestigingsklimaat flink verbeteren. Met hulp van partners, provincie en rijk kunnen we die kwaliteitsslag nóg beter maken.
Van Gogh Nationaal park heeft ook de juiste verbeeldingskracht. Een iconisch gehalte en een uniek verhaal. Tilburg is daarom continue betrokkenen en heeft veel energie gestoken door proactief mee te blijven denken én te handelen. Het resultaat is dat we intussen bij het ministerie aan tafel zitten. Het is toch wel erg mooi en tegelijkertijd tijd bijzonder dat ook het rijk het belang ziet en waardering uitspreekt voor dit centrale Brabantse landschap. De flinke financiële rijksimpuls binnen het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland is daarvoor het recente bewijs, waarbij we onze ambities voor Park Pauwels hebben ingebracht.
In een gemeentelijk beleid zal al aandacht en ruimte zijn voor het omringende landschap. Hoe past Van Gogh NP in jullie plannen?
Als wethouder van Tilburg maak ik mij al jaren hard om ons landschap sterker te maken. Landschap, biodiversiteit en groen is té belangrijk voor ons en de andere grote steden in Brabant om in de toekomst te overleven. Daarom heb ik in 2015 drie stadsregionale parken geïntroduceerd als de belangrijkste grote groene ontwikkelingen van de stad en verankerd in onze 'Omgevingsvisie Tilburg 2040'. Park Pauwels, Stadsbos013 en Moerenburg/ Koningshoeven vormen zo de scharnierpunten tussen de drie grote Natura 2000 gebieden en de stadkern van Tilburg.
Daarom ook heeft Tilburg samen met de provincie in BrabantStad-verband hard gewerkt om 'landschap' op de agenda te krijgen en te houden. Door partners in de 'next-lanscape' gedachten mee te nemen. En ons enthousiasme en vertrouwen te tonen dat dit goede stappen zijn op weg naar een duurzaam te ontwikkelen landschap.
Een van de aandachtspunten in het masterplan is het versterken van de verbinding van het omringende landschap met de bebouwde kern van stad en dorp. Welke kansen ziet u daarbij? Wat zijn do’s and don’ts?
Ook hier ontwikkelt Tilburg door. De relatie tussen stad en land moet nog sterker worden aangezet. De waardevolle, unieke en hoogwaardige landschappen trekken we daarom letterlijk de samenleving in; vergroening tot in de haarvaten van de stad. Juist die stedelijke vergroening, hoe moeilijk ook, hebben in ons college draagvlak. We huldigen het principe om met groen blauwe stapstenen de natuur letterlijk tot in het hart van de gemeenschap te ontwikkelen.
Aan de hand van actueel en tastbaar stad-land voorbeeld 'Kampina en Oisterwijkse vennen (Natura 2000) en het Forum Tilburg (kernwinkelgebied)' licht ik onze praktische handelswijze uit: De 'harde-kern' natuur bevindt zich in Natura 2000 gebied 'Kampina en Oisterwijkse vennen'. Topnatuur van belang voor de stedeling, ontwikkelt en beheert door voornamelijk natuurorganisaties, maar ook andere partners en de steden. Tilburg verbindt deze topnatuur met de stad door het eerder genoemd stadsregionale park 'Moerenburg/ Koningshoeven' te ontwikkelen. En vormen het scharnier tussen stad en natuur. We ontwikkelen nieuwe natuur, biodiversiteit, (boeren)ondernemerschap, sportfuncties en erfgoedontwikkeling.
De parken zijn bedoeld om de Natura 2000 gebieden te ontzien en om als aantrekkelijk uitloopgebied voor de stad te fungeren. Moerenburg/ Koningshoeven is daarom recent omgevormd naar een kwalitatief hoogwaardig stadsregionaal park, in samenwerking met burgers en ondernemers.
Vervolgens trekken we, binnen de bebouwde kom, de natuur en biodiversiteit van de stadsregionale parken door. De Piushaven is een stedelijk ontwikkeling echter gebaseerd op groen blauwe waarden en kwaliteiten; een haven omzoomd door groene zones en groene pocketparken. En staat in directe verbinding met Moerenburg/ Koningshoeven.
Die natuurlijke kwaliteiten zetten we door tot het stadhart 'Forum'. Een reeks aan parkjes zijn gerealiseerd zoals de Muzetuin en het Vrijheidspark. De meest actuele opgaven in die reeks zijn het Koningsplein en het Forum. Het lege en onaantrekkelijk Koningplein vormen we om naar een groene binnenstedelijke oase. En het Forum geven we, naast beschikbaarheid van functies zoals de weekmarkt en kermis, een substantieel groen en blauw karakter mee. Met respect voor het cultureel erfgoed en vooral het 'Willem II-icoon' Paleis-Raadhuis. Kortom: groen en biodiversiteit tot in de haarvaten van de stad!
Ontwikkelingen voor versterking van het landschap zijn al volop gaande in het gebied. Kunt u een of enkele huidige projecten uit uw gemeente noemen die we zouden kunnen noemen als een goed voorbeeld voor Van Gogh NP? Het gaat daarbij om projecten die waarde en kwaliteit toevoegen aan het landschap. Projecten waar samen wordt gebouwd aan het landschap van de 21ste eeuw.
Van Gogh Nationaal Park is niet alleen papieren beleid. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de Van Gogh Nationaal Park-filosofie in de praktijk te laten zien dat het werkt, en niet bij de pakken neerzitten als het even moeilijk wordt. Een van de gehanteerde principes is ons 'kompas' en 'weging'; 'natuurwaarden als ecologie, groen en water leggen namelijk minstens evenveel gewicht in de schaal als de standaard krachtige stedelijke opgaven als woningbouw, bedrijventerreinen, infrastructuur of energieopgaven'.
Om dat te illustreren neem ik mee naar Wijkevoort. Een 'bedrijventerrein'-ontwikkeling die al geruime tijd als ambities te boek staat. Tilburg kent namelijk een sterke en lange traditie om het logistieke profiel te ontwikkelen. Trots om in 2019 de Logistieke Hotspot van Nederland te zijn. Toch ontwikkelt het besef meer en meer dat landschap om de stad als direct uitloopgebied er sterk op achteruitgaat en aan kwaliteit inboet als we gewoon standaard doorgaan. Daarom is het om ons groen- en landschapsbeleid zo cruciaal. We hebben daarom het vertrouwen dat we het Tilburgs economische profiel kunnen versterken én in het landschap waarde toevoegen. Dat is een radicale omslag in denken én handelen.
Ik maak mij dan ook sterk om het Werklandschap Wijkevoort als Groenblauw Raamwerk te ontwikkelen. En te ontwikkelen 'als toonaangevende boegbeeld van een integrale duurzame gebiedsontwikkeling met innovatieve logistiek, moderne industrie en een duurzaam werklandschap als dominante en kritische succesfactoren'. De verschijningsvorm of beeldtaal vormt het groen blauwe casco. Wellicht beter te omschrijven als een groot nieuw landschappelijk element. Binnen de context van het kenmerkende Brabantse mozaïek-landschap en gecombineerd met de ontwikkeling van Stadsbos013 en de beken. Met een kaveluitgifte van maximaal 45% is deze groen blauwe-ambitie in combinatie met recreatief medegebruik een aantrekkelijk en duurzaam werklandschap. We gaan zelfs een stap verder. In 2020 starten we met de aanleg van het groen blauwe casco; bosaanplant, beekloop herstel, watermachine en struweelzones. Dus nog zonder dat er bedrijven zijn gebouwd. Kortom: economische ontwikkeling én landschapsversterking!
Wat moet het Van Gogh NP vooral wel en vooral niet worden?
Van Gogh Nationaal Park moet zorgen dat het centraal Brabantse landschap inclusief de dorpen en steden, zowel stad en land, slim omgaat met haar waarden. Daarom zeg ik ook altijd; "geen topeconomie zonder een toplandschap". In Brabant kan dat, het is zeker nog niet laat. Maar dan moeten we echt meerwaarde toevoegen aan eigentijdse opgaven, problemen en ambities. Waarbij we de kapitalen ecologie, economie en sociaal in balans ontwikkelen. Een manier van werken waarbij eigentijdse opgaven óók een aantrekkelijk landschap opleveren. Bij veel gemeentelijke partners is dat in beleid verankerd. Het masterplan Van Gogh Nationaal Park markeert een volgende stap en geeft het landschap een nog sterkere positie.
Ondanks het feit dat Het Van Gogh Nationaal Park geen wettelijk of juridische doorwerking kent moet het geen dogma zijn of worden. Ik zeg wel: 'je doet vrijwillig mee maar niet vrijblijvend". Dat betekent dat we elkaar moeten blijven aanspreken en uitdagen om samen nóg beter te worden.
Wanneer is Van Gogh NP voor jullie geslaagd?
Het allerbelangrijkst vind ik toch dat (stedelijke) ontwikkelingen niet meer ten koste gaan van het landschap, groen, biodiversiteit en water, maar dat juist het landschap beter, sterker en aantrekkelijker wordt.
Daarnaast vertrouw ik erop dat in de komende decennia de Van Gogh Nationaal Park-waarden nog steeds worden omarmd, gebruikt en ingezet. En als waarden voor onze samenleving worden beschouwd.
