Een zonnige (boeren)toekomst vol zonnebloemen kleurt Atelier Van Gogh NP
Op 30 november 2023 vond Atelier Van Gogh NP plaats, de halfjaarlijkse netwerkbijeenkomst voor alle 70 partners, om elkaar te inspireren en elkaar aan te spreken op ontwikkelingen in Van Gogh NP. De Menmoerhoeve in Etten-Leur vormde het prachtige decor voor dit Atelier met als thema ‘Van Gogh NP, een zonnige (boeren)toekomst’. Binnen dit prikkelende thema werden inspirerende gesprekken gevoerd en presentaties gegeven. Dagvoorzitter Ivka Orbon, directeur BrabantAdvies, begeleidde de gesprekken en presentaties tot een bezielende en interactieve ontmoeting. Met een speciaal welkom aan de nieuwe partners Hiswa-Recron, Stedelijk museum Breda en Natuurhuisje. De interactie tussen de gastsprekers en de bijdragen uit het publiek tonen hoe waardevol en kansrijk kruisbestuiving tussen de partners in deze Van Gogh NP beweging is. Dit Atelier werd feestelijk afgesloten met de symbolische bekrachtiging van het vervolg van de samenwerking 2024-2028.
Pad door veen: de Menmoerhoeve
Atelier Van Gogh NP vond deze editie plaats bij de Menmoerhoeve. Eigenaar en gastheer Pieter-Jan van Dijck, geeft duiding aan de plek waar we zijn. Menmoer komt van ‘pad door veen’. Het bedrijf is van een gemengd bedrijf (grootouders), via een melkveehouderij (ouders) ontwikkeld tot een verbreed bedrijf met recreatie, horeca, educatie, zorg, ontvangst- en vergaderlocatie en zoogkoeien. Biodiversiteit wordt bevorderd door knotwilgen, akkerranden, een vlindertuin en poelen. Er worden zoveel mogelijk zelf geteelde (biologische) producten in het eigen restaurant geserveerd. In 2024 wordt een veld met zonnebloemen aangelegd. De ambities van Van Gogh NP komen overeen met de basisvisie van de Menmoerhoeve.
Van Gogh NP als proeftuin voor ecosysteemdiensten
Joris Hogenboom, directeur Brabants Landschap en lid Regiegroep Van Gogh NP neemt de deelnemers mee in de grote opgaven van nu die ook hun weerslag hebben op de landbouw. Ecologische en hydrologische grenzen stellen de landbouw voor een grote omslag, van gedreven door kostprijs naar gedreven door maatschappelijke meerwaarde. In tegenstelling tot meer regels gaat het veel meer om het bieden van een beter (sociaal economisch) perspectief, dat zorgt voor meer biodiversiteit én een goede boterham voor de boer. Vandaag gaan we in op twee van de vijf focusprogramma’s van Van Gogh NP, waarin nieuwe manieren worden ontwikkeld voor een gezonde planeet, consument én boer: het programma Brabants Bodem (landschap én boer) en het project Groenblauwe dooradering. In het project groenblauwe dooradering wordt een methodiek ontwikkeld en konden partners zich tot 1 december aanmelden om als één van de vier startgebieden in aanmerking te komen. Bij ecosysteemdiensten gaat het daarbij om een inkomen, meer dan een onkostenvergoeding. Hoe kan in de maatschappelijke vraag worden voorzien, door betaalde diensten door boeren? Welke ecosysteemdiensten zijn er of kunnen worden ontwikkeld?
De kracht van Van Gogh NP: Samen het grote plaatje zien
Suzanne Agterbosch, plaatsvervangend directeur Het PON & Telos, houdt een lezing over het geven van waarde aan de transitie landelijk gebied. Ecosysteemdiensten (inclusief productie voor biobased bouwen) kunnen de sleutel zijn voor de benodigde omslag. Hier is echter beleidsmatig nog helemaal niets geregeld; en wat het Rijk wel heeft geregeld richt zich enkel op individuele bedrijven. De Ooijpolder is een voorbeeld, waar natuurinclusief boeren gemeengoed is geworden door een project groenblauwe diensten (vanaf 2012, met 30-jarige beheerovereenkomsten).
Van Gogh NP is een goed schaalniveau om de tussenruimte te zijn om te komen tot een langjarig verdienmodel en een regionale grondstrategie, met een rol voor de collectieven. Een echte systeemverandering kan pas als we ons als maatschappij (publiek en privaat) bewust worden dat het iets is van ons allemaal.
Natuurmakers
Mary Fiers, directeur Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) presenteert het boek ‘Natuurmakers’, ter ere van 10 jaar GOB. Op initiatief van de manifestpartners destijds, is met het GOB invulling gegeven aan het combineren van natuur en ondernemerschap en is al een groot deel van het Natuurnetwerk Brabant gerealiseerd. Zij overhandigt het boek aan Martijn van Dam en aan Jan Baan, patroon van Van Gogh NP en destijds trekker van de toenmalige manifestpartners en initiator van GOB en Brabants Bodem.
De Kracht van Brabants Bodem
Jan Buys, projectleider Brabants Bodem, stelt dat met Brabants Bodem, met name de Biodiversiteitsmonitor melkveehouderij, het systeemplafond is doorbroken en nieuwe beloningsvormen zijn ontstaan. Met hulp van KPI’s (kritische prestatie indicatoren) is duurzaamheid geoperationaliseerd voor gebruik op het melkveebedrijf, waarmee boeren worden beloond voor hun inspanningen op het gebied van biodiversiteit, landschap en water. Inmiddels doen 450 melkveehouders mee aan de biodiversiteitsmonitor (een kwart van alle melkveehouders in Brabant) en gestreefd wordt naar 600 deelnemers, ook buiten het oorspronkelijke proefgebied Van Gogh NP. Ook uitgifte van duurzame pacht en koolstofboeren (vastleggen CO2 in de bodem) zijn voorbeelden van operationalisering, om te komen tot ook economisch haalbare ecosysteemdiensten, waar Brabants Bodem aan werkt. De grootste belemmeringen die voor ondernemers in de praktijk moeten worden opgelost zijn vooral de te lage vergoedingen (opkrikken naar beloningen, differentiatie in zoneringen), de toegankelijkheid van grond en het steeds wisselende beleid/kaders van de overheid, waardoor langdurige zekerheid voor de ondernemers ontbreekt. Dat kun je niet aan de markt overlaten, want de markt borgt geen publieke waarde uit zichzelf.
2024 Jaar van de zonnebloem
Ron Dirven, conservator Van Gogh Sites Foundation, gaat in op de rol en het belang van de zonnebloem in het leven en werk van Van Gogh. Naar aanleiding van de aankoop van de ‘vaas met zonnebloemen’ door de National Gallery in Londen, 100 jaar geleden, is 2024 uitgeroepen tot het Jaar van de zonnebloem. Van Gogh Sites Foundation sluit daarbij aan met kunst en cultuur op de erfgoedlocaties.
Frank van den Eijnden, operationeel directeur Van Gogh NP, laat zien hoe Van Gogh NP aansluit bij het Jaar van de zonnebloem, vanuit het positivisme en de biodiversiteit waar de zonnebloem voor staat. In 2024 worden verschillende activiteiten ontplooid om met bloemenmengsels met zonnebloemen de biodiversiteit te bevorderen en onder de aandacht te brengen. Zoals het inzaaien van bermen en akkerranden (langs de Van Gogh fiets- en wandelroutes), het verspreiden van insectenhotels en een ‘sunflower toer’ (fietsroute). Met als uitsmijter de aanplant/inzaai van de ‘vaas met zonnebloemen’ op een perceel van 1 hectare op de Menmoerhoeve. Hij roept partners op mee te doen om dit jaar tot een zichtbaar succes te maken: “Daar wilde bij zijn!”. Biologisch inheems zonnebloemmengsel kan via Van Gogh NP worden besteld.
Start samenwerkingsperiode Van Gogh NP 2024-2028
Voorzitter Martijn van Dam werpt een inspirerende blik op de toekomst van Van Gogh NP. "De naam Van Gogh past bij deze streek en beweging, wat betreft de kijk op de wereld en het boerenleven, de verbeeldingskracht en het leggen van emotie in het werk. Van Gogh NP draagt bij aan het vestigingsklimaat, het wonen en leven, de (groene) leefomgeving en het perspectief voor bedrijven als landbouw en recreatie. Hier kunnen nieuwe manieren van versterking van de natuur in een intensieve regio worden bedacht, ontwikkeld en getest. Al is de markt dwingend voor boeren, ecosysteemdiensten kunnen voor een nieuwe balans tussen landbouw en natuur zorgen voor de langere termijn. Van Gogh NP geeft vorm aan de transitie, van onderop. Samen komen we verder met deze uitdaging, kansen en perspectief. Dat is de belofte van Van Gogh NP. We bekrachtigen dat met de voortzetting van ons partnerschap in de Samenwerkings-overeenkomst 2024-2028."
