Binnen Van Gogh NP is de Dommelvallei één van de grotere beekdalgebieden. Hier streeft Mozaïek Dommelvallei naar een duurzaam evenwicht tussen ecologie en economie. De overlap met de ambities van Van Gogh NP zijn overduidelijk. Het leidde tot een waardevolle samenwerking op het gebied van water, als aanjager van een toekomstbestendig Brabant.
De Dommelvallei strekt zich uit over het grondgebied langs de Dommel tussen Eindhoven en ’s-Hertogenbosch, dwars door Het Groene Woud. Hier spelen allerlei nieuwe ruimtelijke vraagstukken een rol op het gebied van stad, natuur en productieland. “Eeuwenlang zorgde water ervoor dat Het Groene Woud en deze provincie floreerden”, vertelt Jan Kerkhof, voorzitter van zowel de Stuurgroep als de Initiatiefgroep van Mozaïek Dommelvallei.
“Door ingrepen van de mens en door klimaatverandering kampen we nu met droogte: de sponswerking is op veel plaatsen nagenoeg verdwenen en de beekdalen zijn leeggelopen. Met alle partners werken we aan herstel omdat een waterrijke provincie goed is voor de ecologie, de economie, het wonen en werken.”
Innovatieve vormen van samenwerking zijn daarvoor de sleutel. Mozaïek Dommelvallei spant zich sinds 2015 in om zulke samenwerkingen op poten te zetten. Ontstaan als een initiatief van vrijwillige professionals, waterschappen en de Dommelvallei-gemeenten betrekt ze ook burgers, ondernemers en maatschappelijke en landschapsorganisaties bij de missie: het watersysteem van de Dommel gebruiken bij het toekomstbestendig en weerbaar maken van een deel van Brabant. Ook onderwijsinstanties zoals Wageningen Universiteit, HAS Den Bosch en TU Eindhoven horen daarbij. “Niet alleen hun kennis is waardevol, we laten studenten ook met onze projecten meelopen om ze te laten aanhaken.”
“We houden het niet alleen bij praten, we zijn vooral ook doeners”, aldus Jan. “We willen goede initiatieven echt van de grond laten komen.” En dat lukt, getuige de vijftien projecten die nu in ontwikkeling zijn en de tien projecten die al in uitvoering zijn genomen. Zo kon de eigenaar van Streekpark Kienehoef (Meierijstad) aan de slag met nieuwe vormen van waterplezier en wordt binnenkort gestart met het landschapsherstel rond de Spoordonkse Watermolen. “Hiervoor bereidden we samen met onder meer de Brabantse Molenstichting een subsidieaanvraag voor uit de Erfgoed Deal. En met succes, want deze is in oktober 2020 toegekend.”
Waar Waterschap De Dommel een partner is van het eerste uur heeft Mozaïek Dommelvallei nu ook Waterschap Aa en Maas bij de participanten betrokken. “Twee stroomgebieden die in elkaars verlengde liggen, bieden nog meer gelegenheid voor ‘water als verbindende schakel’”, knikt Jan. “Dat sluit naadloos aan op de visie van Van Gogh NP. Die ziet de beekdalen van Midden-Brabant in de provincie als de ruggengraat van het landschap van de toekomst.”
Juist vanwege die visie was het Mozaïek Dommelvallei die met haar kennis en kunde betrokken werd bij een belangrijk onderdeel uit het Van Gogh NP Masterplan: de Landschapsbiografie. Deze sluit aan op het Uitvoeringsprogramma van Mozaïek Dommelvallei. Hierin zijn methodes (watermachines) uitgewerkt waarmee overheden, burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties met een frisse blik naar hun gebied en vraagstukken kunnen kijken. “De Landschapsbiografie wordt een standaard en toegankelijk werk waarin de rijkdom van het stroomgebied van de Dommel staat beschreven. Het moet straks dé inspirerende basis vormen voor alle andere economische, recreatieve en ruimtelijke ontwikkelingen die hier nog gaan plaatsvinden.” Mozaïek Dommelvallei neemt zulke initiatieven zelf al ter hand. Zo organiseert ze regelmatig Werkateliers die een opstap zijn naar concrete projecten. “Hierbij kunnen initiatiefnemers hun ideeën tegen het licht houden bij professionals. Dan horen ze meteen hoe kansrijk die zijn. Of hoe ze hun plannen verder kunnen verbeteren.”
Lokaal draagvlak
Tijdens het meest recente Werkatelier, op 15 oktober 2020 in Sint-Oedenrode, namen maar liefst vijftig mensen deel aan de (online) sessie over het houden van droge voeten in Sint-Oedenrode en het beter organiseren van de lokale waterhuishouding. De deelnemers bespraken elf projectinitiatieven, waarvan enkele gaan meedraaien in de pilot van de gemeente Meierijstad voor de Omgevingswet. “Op deze manier dragen de lokale projecten die uit Mozaïek Dommelvallei voortkomen, bij aan de grote gebiedsprojecten in Brabant.” En juist dat lokale draagvlak is iets wat Van Gogh NP in al haar ambities nadrukkelijk koestert.
Waar gaat het naartoe met onze omgeving? Is er genoeg ruimte voor wonen en werk? Hoe houden we de Dommel in toom? Daar moeten we met elkaar een antwoord op vinden. Als de kennis en netwerk van Rinus van der Heijden daarbij kunnen helpen, vindt hij het vanzelfsprekend om mee te doen.
Lees hier het volledige interview
Rijksbouwmeester Floris Alkemade uit Sint-Oedenrode, ambassadeur van Mozaïek Dommelvallei én nauw betrokken bij Van Gogh NP, heeft een heldere visie op gebiedsgericht ontwikkelen. Kijk hier en hier twee interviews terug waarin hij onder meer ingaat op de schoonheid van het Brabantse bekenlandschap en de ruimtelijke inrichting van Nederland.
Volg Mozaïek Dommelvallei op:
Twitter: @mozaiekdv
Facebook: @mozaiekdommelvallei
Via de website: www.mozaiekdommelvallei.nl
